"سرطان در کودکان"
اگرچه سرطان کودکان نادر است، اما دومین علت شایع مرگ و میر کودکان در کشورهای پیشرفته است. تشخیص، درمان و پیش آگهی سرطان‌های دوران کودکی با سرطان‌های بزرگسالان متفاوت است. تفاوت اصلی در میزان بقا و علت سرطان است. میزان بقای کلی ۵ ساله‌ی سرطان در کودکان، حدود ۸۳ درصد است، در حالی که در سرطان‌های بزرگسالان میزان بقای ۵ ساله، ۶۹ درصد است. تصور می‌شود این تفاوت به این دلیل است که سرطان در دوران کودکی بیشتر به درمان پاسخ می‌دهد و کودک می‌تواند درمان‌های تهاجمی‌تری را تحمل کند.
از طرفی میزان بقا یا زنده ماندن در سرطان کودکان بسته به سن، نوع سرطان و مرحله‌ی تشخیص، متفاوت است. این نکته مهم است که سرطان کودکان باید سریع تشخیص داده شود. در نتیجه ابتدا باید سرطان های رایج کودکان را بشناسید و سپس علائم آن را بدانید. در صورتی که علائم مشکوک به سرطان در کودک خود دیدید، سریعا به دکتر اطفال مراجعه کنید.
به‌عبارت ساده، سرطان به‌معنای رشد بی‌رویه و کنترل نشده دسته‌ای از سلول‌های بدن است که می‌تواند در هر عضو و ارگانی از ناخن تا مغز را درگیر کند. برخی از سرطان‌های میان کودکان و بالغین مشترک بوده و برخی دیگر انحصارا مخصوص کودکان است.
ابتلا به سرطان در سن زیر ۱۳ سال سرطان کودکی و در سنین پایین‌تر سرطان اطفال شناخته می‌شود. در تعریف استاندارد و پزشکی سرطان کودکان، سن ابتلا به سرطان کودکان ۰ تا ۱۴ سالگی عنوان شده است. با این حال برخی از نوجوانان پس از سن رشد در سنین زیر ۱۸ سال نشانه‌های سرطان را بروز می‌دهند. به‌همین دلیل در صورت وجود بیماری‌های زمینه‌ای، وراثتی، ژنتیکی یا مشاهده علائم خاص باید به «انکولوژیست اطفال» مراجعه کرد. این شاخه به‌صورت اختصاصی بر درمان سرطان کودکان تمرکز دارد.
سالانه ۳ تا ۴ کودک از میان هر صد هزار کودک مبتلا به سرطان جان خود را از دست می‌دهد. بنابراین در مجموع در سراسر جهان انواع مختلف سرطان کودکان باعث مرگ و میر حدود ۹۶ هزار کودک می‌شوند. جالب است بدانید سرطان کودکان در کشورهای پیشرفته نسبت به کشورهای جهان سوم بسیار کنترل شده و در حدود ۲۰ درصد است. اما در کشورهای عقب مانده اغلب سرطان کودکان در ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد باعث مرگ و میر کودکی می‌شود.
درخصوص سرطان کودکان باید اشاره کرد، برخلاف سرطان بزرگسالان که معمولا ناشی از آسیب DNA طی سال‌ها است، سرطان کودکی ناشی از اختلال در روند طبیعی رشد است.
در میان تمام انواع رایج سرطان در کودکان، سرطان خون (با نام‌های لوسمی، لوسمیا، لوکمیا (Leukemia))، لنفوم و مغز هستند. خوشبختانه در حال حاضر برای ۷۰ درصد از کودکان مبتلا به انواع سرطان‌ها از جمله سرطان خون درمان وجود دارد. حال در ادامه با علائم سرطان، رایج‌ترین سرطان کودکان از جمله انواع نام برده و راه‌های برخورد و درمان آن آشنا خواهیم شد.
سرطان کودکان می‌تواند علائم خاموش یا پنهان داشته باشد. یکی از مهم‌ترین موارد در تشخیص علائم سرطان، توجه به سابقه وراثتی و ژنتیکی ابتلا به انواع سرطان در خانواده و به‌خصوص والدین کودک است. این مورد را می‌توان تا حد زیاد با غربالگری‌ها و آزمایش‌های پیش از بارداری کنترل کرد. اما در هر صورت کودکانی هستند که به سرطان مبتلا می‌شوند. در پزشکی سرطان کودکان به ۲ شاخه تقسیم می‌شود:
زمانی که کودک دچار یکی از انواع سرطان باشد احتمالا علائم بالینی خاصی نشان می‌دهد که عبارتند از:
این‌ها مواردی است که والدین باید نسبت به آنها هوشیار باشند. در واقع پدر و مادر می‌توانند با مشاهده علائم بالینی غیر طبیعی در کودک در حال رشد، به راحتی نشانه و اختلال را تشخیص دهند. همچنین چکاپ‌های دوره‌ای و ماهانه کودک تا سن رشد در این زمینه کمک بسیار زیادی به تشخیص زودهنگام مشکل خواهد کرد.
یکی از مهم‌ترین مواردی که باید به آن توجه داشت، نحوه برخورد والدین با رفتارهای جدید و تغییرات کودک است. والدین باید مشکلاتی مانند یک سرماخوردگی سادگی که بیش از ۲ هفته طول کشیده است را جدی بگیرند. شاید نشانه‌ای از عفونت ریوی یا نقص در اندام‌ها باشد.
اگر کودکتان از سردردهای صبحگاهی، دردهای شبانه پا و ساق پا، سرگیجه، احساس افسردگی شدید یا بی‌اشتهایی گله می‌کند، او را جدی بگیرید. هرچند که این علائم می‌تواند با سایر بیماری‌ها مشابه باشد اما بهتر است هرچه سریع‌تر برای تشخیص صحیح و درمان به پزشک اطفال مراجعه کرد.
در واقع هنوز دلیل دقیقی برای ابتلا به سرطان به خصوص در کودکان و نوزان وجود ندارد. سرطان با تغییرات ژنتیکی بر سلول و تکثیر شدن، ارگان‌ها را تحت تاثیر قرار داده و باعث بروز تومور یا سرطان‌های مختلف می‌شود. مطالعات بسیار زیادی در زمینه شناسایی دلایل ابتلای کودکان به سرطان انجام شده است که بر اساس آن دو عامل زیر به‌عنوان دلایل موثر بر بروز سرطان شناخته شده‌اند:
برای مثال ابتلا به عفونت‌های خاص مانند HIV یا مالاریا در سنین پایین خطر سرطان کودکان را افزایش می‌دهد.
بنابراین به‌عنوان جمع‌بندی در مورد علل ابتلای کودکان به سرطان می‌توان گفت:
سرطان کودکی غالبا در سلول‌های بنیادی اتفاق می‌افتد. این سلول‌ها قادر به تولید انواع دیگر سلول‌های تخصصی مورد نیاز بدن هستند. تغییر یا جهش سلولی، معمولا عامل ایجاد سرطان در کودکان است. سرطان در بزرگسالان، معمولا سلول‌های اپیتلیال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سلول‌های اپیتلیال حفره‌های بدن و سطح بدن را می‌پوشانند. عوامل محیطی در طولانی مدت باعث بروز سرطان در این سلول‌ها می‌شوند. به همین دلیل سرطان‌های بزرگسالان بیشتر اکتسابی هستند.
۹ نوع اصلی سرطان مغز یا تومور مغزی، وجود دارد که شایع‌ترین آنها مدولوبلاستوما است.این نوع از سرطان کودکان بیشتر کودکان بین ۳ تا ۸ سال را هدف قرار می‌دهد. این نوع تومور تمایل دارد در فضای پشت جمجمه گسترش پیدا کند و می‌تواند به سایر قسمت‌های مغز یا نخاع نیز توسعه یابد.
علائم سرطان مغز کودکان
برای تشخیص و درمان سرطان کودکان باید به متخصص انکولوژی مراجعه کنید. در دکترتو می‌توانید با بهترین انکولوژیست آشنا شوید، به‌صورت آنلاین یا تلفنی با آنها مشورت کنید و در صورت نیاز برای دریافت نوبت ویزیت حضوری اقدام کنید.
سرطان خون یک سوم کل سرطان کودکان را تشکیل می‌دهد. در واقع این سرطان به همراه سرطان استخوان عامل مرگ و میر بیماران سرطان خون در مقایسه با مبتلایان به سرطان مغز شانس بیش‌تری برای بهبودی دارند. به طوری که سرطان خون ۲۱ درصد از مرگ‌های ناشی از سرطان در کودکان را تشکیل می‌دهد.
شایع‌ترین انواع این سرطان در کودکان، لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) و لوسمی میلوئیدی حاد (AML) است. لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) می‌تواند کودکان را در هر سنی به‌خصوص در ۴ سالگی تحت تاثیر قرار دهد. علت دقیق ابتلا به آن ناشناخته است اما کودکان مبتلا به اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون و همچنین خواهر و برادر بچه‌های مبتلا به ALL، بیشتر در معرض خطر هستند.
کودکان مبتلا به این سرطان به راحتی کبود می‌شوند و به خاطر عفونت‌های مکرر در بیمارستان بستری می‌شوند.
علائم سرطان خون کودکان عبارتند از:
نوروبلاستوما یکی از کشنده‌ترین انواع سرطان کودکان است. این سرطان در بافت عصبی ایجاد می‌شود. نوروبلاستوما معمولا از غدد فوق کلیه شروع می‌شود (غدد فوق کلیه روی کلیه‌ها قرار دارند)، اما می‌تواند در گردن، قفسه‌ی سینه، شکم یا ستون فقرات نیز ایجاد شود. از بین انواع اصلی سرطان در کودکان، نوروبلاستوما یکی از بدترین پیش آگهی‌ها را دارد، به طوری که فقط ۶۷ درصد از مبتلایان زنده می‌مانند.
علائم سرطان نوروبلاستوما کودکان
این نوع سرطان در کلیه رخ می‌دهد و می‌تواند باعث کاهش وزن و بزرگی شکم شود. تصور می‌شود که تومور ویلمز از سلول‌های رویان که در رشد کلیه‌ها نقش دارند، در حالی که کودک هنوز در رحم است، ایجاد می‌شود. معمولا، سلول‌های رویانی در بدو تولد ناپدید می‌شوند اما در کودکان مبتلا به تومور ویلمز، دسته‌هایی از این سلول‌های اولیه هنوز وجود دارند. علت تومور ویلمز ناشناخته است.
به ندرت، کودکانی که به آن مبتلا هستند با شرایط خاصی مانند نداشتن عنبیه‌ی چشم، اندام تناسلی غیرطبیعی یا بزرگ‌تر شدن یک طرف بدن نسبت به طرف دیگر، متولد می‌شوند.
علائم تومور ویلمز کودکان
گره‌های لنفاوی در کناره‌های گردن، زیر بغل، بالای استخوان ترقوه و در ناحیه‌ی کشاله ران قرار دارند. لنفوم نوعی سرطان است که می‌تواند در هر یک از این مناطق ایجاد شود. سیستم لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن است و به مبارزه با عفونت کمک می‌کند.
لنفوم سومین سرطان شایع در دوران کودکی و شایع‌ترین سرطان در نوجوانان و جوانان بین ۱۵ تا ۲۴ ساله است. هر ساله، در حدود ۱۵۰ کودک و بیش از ۴۵۰ نوجوان به لنفوم مبتلا می‌شوند.
۲ نوع رایج لنفوم وجود دارد:
عوارض بیماری لنفوم کودکان
این نوعی تومور در بافت نرم بدن دیده می‌شود. برای مثال در قسمت‌هایی مانند اطراف سر و گردن، مثانه، بیضه‌ها، رحم یا واژن ایجاد می‌شود. گاهی اوقات می‌توان آنها را در یک اندام یا قفسه‌ی سینه نیز یافت.
علامت اصلی رابدومیوسارکوم، لمس یک توده یا تورم است. اما پی بردن به وجود این توده، به محل آن بستگی دارد. علائم به ناحیه‌ای که توسط سرطان درگیر شده است، بستگی دارد و می‌تواند شامل شکم درد، ترشح از بینی یا مشکلات پوستی باشد. علائم خاص رابدومیوسارکوم با توجه به محل آن عبارتند از:
برای تشخیص و درمان سرطان کودکان باید به متخصص انکولوژی مراجعه کنید. در دکترتو می‌توانید با بهترین انکولوژیست آشنا شوید، به‌صورت آنلاین یا تلفنی با آنها مشورت کنید و در صورت نیاز برای دریافت نوبت ویزیت حضوری اقدام کنید.
دو نوع متداول سرطان استخوان، استئو سارکوم و سارکوم یوئینگ هستند. بین این دو نوع، استئوسارکوم شایع‌تر است و معمولا در استخوان‌های اطراف زانو اتفاق می‌افتد. در حالی که سارکوم یوئینگ تمایل دارد تا استخوان‌های لگن، ران، بازو یا دنده‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. هر دو در نوجوانان شیوع بیش‌تری دارند، اما سارکوم یوئینگ در پسران کمی بیشتر از دختران دیده می‌شود. هر دو بیماری حدود ۶۸ درصد بقا دارند.
کودکان مبتلا به سرطان استخوان ممکن است به راحتی دچار شکستگی استخوان شوند.
علائم سرطان استخوان کودکان
اگرچه سرطان کبد در کودکان و نوجوانان نادر است اما ممکن است اتفاق بیفتد. دو نوع اصلی سرطان کبد در دوران کودکی وجود دارد: هپاتوبلاستوما (که معمولا در کودکان تا سن ۳ سال دیده می‌شود) و کارسینوم هپاتوسلولار (در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان رخ می‌دهد).
پسران بیشتر از دختران در معرض خطر سرطان کبد هستند. از دیگر خطرات احتمالی می‌توان به تولد با وزن بسیار کم، ابتلا به هپاتیت B یا C و آسیب کبدی اشاره کرد.
موضوع دشوار در مورد سرطان کبد این است که اکثر بچه‌ها هیچ علائمی از بیماری را نشان نمی‌دهند. سرطان کبد می‌تواند باعث ایجاد توده‌هایی در شکم، درد شکم و بلوغ زودرس در پسران شود. سایر علائم سرطان کبد عبارتند از: تورم و بزرگی شکم، کاهش وزن، از دست دادن اشتها، بلوغ زودرس در پسران، تهوع و استفراغ.
علائم سرطان کبد در کودکان
رتینوبلاستوما نوعی سرطان نادر چشم است که معمولا کودکان زیر پنج سال را مبتلا می‌کند. این سرطان یکی از بهترین پیش آگهی‌ها را دارد. اگر زود تشخیص داده و درمان شود، بیش از ۹۵ درصد بقا در کودکان وجود دارد. اما همچنان احتمال از دست دادن بینایی در یک یا هر دو چشم وجود دارد.
علت رتینوبلاستوما در حدود ۴۰ درصد موارد، اختلالات ژنتیکی است. که یا از والدین به ارث رسیده است یا به علت جهش در مراحل اولیه‌ی رشد در رحم رخ داده است. اما علت ۶۰ درصد دیگر، نامشخص است.
علائم رتینوبلاستوما در کودکان
تومورهای نخاعی ناشی از تجمع توده‌ای سلول سرطانی بوده که در هر کجای بدن تشکیل می‌شوند. این تومورها به دو دسته سرطانی و غیر سرطانی تقسیم می‌شوند. در صورتی که تومور نخاعی رشد کرده و باعث بیماری شود، نوع آن سرطانی است و بیشتر در کودکان در سن رشد خود را نشان می‌دهد. بنابراین رایج‌ترین سن بروز علائم این بیماری ۷ تا ۱۵ سالگی یا در زمان راه افتادن کودک است. با دیدن بدشکلی ستون فقرات یا لمس توده باید به آنکولوژیست کودک مراجعه کرد.
علائم تومورهای نخاعی کودکان
حال که با رایج‌ترین انواع سرطان در کودکان آشنا شده و علائم آن را شناختید وقت آن رسیده با علائم جدی و زمان مراجعه به دکتر نیز آشنا شوید. دقت کنید پیش از این نیز اشاره شد، «تشخیص زودهنگام، کلید درمان سرطان کودکان» است.
دقت کنید سردردهای اوایل صبح کودک یا دردهای شبانه ساق پا در کودکان می‌تواند به اندازه‌ای شدید باشد که باعث بی‌خوابی و بروز مشکلات جدی شود. در این حالت احتمالا درد کودک ناشی از وجود تومور است و با خوردن مسکن آرام نخواهد شد.
توجه: هرگز از مصرف آسپرین و ایبوبروفن به صورت خودسرانه برای کودکان و تسکین دردهای آنها استفاده نکنید. همچنین استفاده از «آسپرین» باعث ایجاد سندروم خطرناک ری در کودکان می‌شود. این مورد را جدی بگیرید.
متخصص اطفال، خون و سرطان یا آنکولوژیست بهترین پزشک برای درمان و تشخیص بیماری هستند. با مشاهده هرگونه نشانه یا علائم نگران کننده بهتر است به متخصص مراجعه کرده و برای آزمایش‌های بعدی و تشخیص دلیل مشکل آماده شوید.
پس از مراجعه به پزشک ابتدا بررسی فیزیکی کودک انجام می‌شود. پزشک نشانه‌ها را بررسی کرده و از شما درباره علائم اخیر یا سوابق پزشکی خانوادگی و غیره سوال می‌پرسد. در این روند کاملا با پزشک همکاری کرده و صادق باشید. بهتر است پرونده پزشکی کودک را با خود به همراه ببرید.
پس از معاینه بالینی احتمالا پزشک برای تشخیص بهتر آزمایش‌های زیر را تجویز می‌کند:
نوع درمانی که کودک سرطانی دریافت می‌کند به نوع سرطان و پیشرفت آن بستگی دارد. درمان‌های معمول شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی، ایمنی درمانی و پیوند سلول‌های بنیادی است.
جراحی: برداشتن مستقیم تومور.
شیمی درمانی: استفاده از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی
پرتو درمانی: استفاده از اشعه‌ی ایکس برای از بین بردن سلول‌های سرطانی
پیوند مغز استخوان (سلول بنیادی): قرار دادن سلول‌های بنیادی سالم در جریان خون.
بنابراین آنها می‌توانند سلول‌های مغز استخوان و سیستم ایمنی سالم و جدید را ایجاد کنند.
کودکانی که سرطان دارند اغلب در مرکز سرطان کودکان ، تحت معالجه قرار می‌گیرند.
یافتن راه‌هایی برای حفظ روحیه و قوی ماندن افراد خانواده بیماران مبتلا به سرطان به‌خصوص سرطان کودکان ، یک موضوع چالش برانگیز است. بنابراین صحبت با کودکان در مورد سرطان و آماده سازی آنها برای تغییراتی که ممکن است تجربه کنند و حمایت روانی، باید در مراحل درمانی مورد توجه قرار گیرد.
برای تشخیص و درمان سرطان کودکان باید به متخصص انکولوژی مراجعه کنید.
درمان سرطان با شیمی درمانی یا پرتو درمانی می‌تواند همراه با عوارضی از جمله ریزش مو، استفراغ‌های شدید، از دست دادن وزن، بی اشتهایی، بی حالی شدید و افسردگی یا بلوغ زودرس همراه باشد. بهتر است در این راه همراه فرزندتان باشید. دوستان و خانواده برای حفظ روحیه کودک و ادامه درمان می‌توانند کارهایی زیادی انجام دهند، برای مثال:
بهتر است بدانید شما اولین الگوی کودکتان هستید و همانطور که اشاره شد دلیل ابتلای کودکان به سرطان بیشتر محیطی است تا وراثتی بنابراین شما به روش‌های ساده می‌توانید از ابتلای کودک به سرطان جلوگیری کنید:
در این مطلب با رایج‌ترین سرطان‌های کودکان ، راه‌های درمان آن و نحوه برخورد و جلوگیری از بروز چنین مشکلی آشنا شدیم. اگر شما یا کسی در اطرافیان‌تان درگیر این مشکل است می‌توانید با همراهی و همدلی در این راه با آنها همراه شوید. همچنین تشخیص به موقع و زودهنگام و مشاهده رفتارهای کودک را فراموش نکنید. سرطان در کودکی می‌تواند زمینه‌ساز بسیاری مشکلات روحی و جسمی در بزرگسالی شود. همواره همراه کودک خود باشید. در این راه اگر به کمک یا حمایت عاطفی نیاز دارید از مشورت یک تراپیست استفاده کنید.
